شبیه سازی روند رسوبگذاری رودخانه دز حد فاصل سدهای مخزنی و تنظیمی دزفول در شرایط فلاشینگ سد دز با استفاده از مدل (mike 11)

یکی از پروژه های مهم توسعه منابع آب و انرژی در استان خوزستان،طرح سد و نیروگاه دز است که از زمان بهره برداری آن بیش از 45 سال می گذرد.در سالهای گذشته بدلیل نرخ بالای رسوبدهی حوضه آبریز دز، متأسفانه مخزن سد دز دچار رسوبگذاری بیش از حد شده و این معضل در سد تنظیمی پائین دست آن نیز اتفاق افتاده است.در پائین دست سد و نیروگاه دز،سد تنظیمی دزفول احداث شده است که توانایی تولید بار پیک نیروگاه دز وابسته به قابلیت تنظیم آب سد تنظیمی دزفول می باشد و قابلیت تنظیمی سد تنظیمی دزفول نیز بستگی به حجم مفید مخزن آن دارد.علاوه بر روند فعلی رسوبگذاری در سد تنظیمی با توجه به جریانهای سیلابی در فاصله سدهای دز و تنظیمی،اجرای عملیات فلاشینگ بعنوان تنها گزینه علاج بخشی سد دز و انباشت آنها در مخزن سد تنظیمی از جمله خطرات جدی است که آینده و عمر مفید این سد تنظیمی را تهدید می نماید.با توجه به اینکه شبیه سازی روند رسوبگذاری در شرایط رسوبشویی مورد توجه می باشد لذا سناریوی تخلیه رسوبات از مخزن سد دز اجرا می گردد و جریان آب و رسوب در حد فاصل سد دز تا سد تنظیمی دزفول با استفاده از مدل ریاضی mike 11 شبیه سازی می شود.در نتیجه هدف از این تحقیق پیش بینی روند رسوبگذاری در زمان فلاشینگ و در رودخانه دز حد فاصل سد دز و تنظیمی با استفاده از مدلmike 11 می باشد. برای این کار اطلاعات ورودی در مرز بالادست شامل هیدروگراف دبی،منحنی دبی سنجه،دانه بندی،غلظت و دیگر مشخصات رسوبات و در مرز پائین دست منحنی بهره برداری سد تنظیمی و همچنین غلظت و مشخصات رسوبات می-باشد.در مورد سد تنظیمی دزفول که در سالهای آتی عمده رسوبات ورودی به مخازن آن همان رسوبات ریزدانه تخلیه شده از مخزن سد دز هستند، مدل انتشار- پخشیدگی و انتقال رسوب می تواند جوابهای مناسبی بدست دهد که مدل mike11 قابلیت بالائی در حل این معادله دارد و در صورتیکه کالیبراسیون مدل با دقت انجام پذیرد،نتایج قابل اعتمادی از این مدل بدست می آید.در این تحقیق مدل در دو شرایط بهره برداری سد تنظیمی دزفول (رقوم بهره برداری حداقل و حداکثر) اجرا گردبد و نتایج بدست آمده در هر یک جداگانه بررسی و سپس با هم مقایسه گردبد.با توجه به خروجی مدل ابتدا تغییرات پارامترهای هیدرودینامیکی رودخانه از جمله سرعت ، عمق ، دبی و عدد فرود در طول رودخانه مورد ارزیابی قرار گرفت.سپس تغییرات غلظت رسوبات تخلیه شده در مقاطع عرضی بررسی شد که حداکثر غلظت به بیش از 4000 میلی گرم در لیتر هم می رسبد.در نهایت هم میزان رسوبگذاری در زمان فلاشینگ در مقاطعی از بازه و در طول مخزن سد تنظیمی دزفول بررسی گردید و میزان و روند رسوبگذاری و همچنین میزان انتشار و پخشیدگی در رسوبگذاری بدست آمد.با توجه به هدف اصلی این تحقیق جهت بررسی روند رسوبگذاری نتیجه گیری شد که در رقوم بهره برداری حداقل رسوبگذاری در طول مخزن و در رقوم بهره برداری حداکثر رسوبگذاری در ابتدای مخزن رخ می دهد هر چند که میزان رسوبگذاری در رقوم بهره برداری حداکثر بیش از رسوبگذاری در رقوم بهره برداری حداقل می باشد. وزن کل رسوبات ته نشین شده در طول رودخانه، در تراز بهره برداری حداکثر، 684659 تن و در تراز بهره برداری حداقل ، 679440 تن می باشد.از این مقادیر در تراز بهره برداری حداکثر ، 62523 تن و در تراز بهره برداری حداقل ، 57178 تن در مخزن رخ می دهد.با توجه به اینکه وزن مخصوص رسوبات در حدود 15/1 می باشد، در حدود 600 هزار مترمکعب از رسوبات در طی زمان رسوبشویی تخلیه شده است.